Орчин vеийн эдийн засгийн онолд ємчлєх эрхийн онол гэж нэг салбар байх. Гол санаа нь тухайн зvйлийг ємчлєх, ашиглах, эзэмших, захиран зарцуулах эрхийг нь эрх зvйн хvрээнд баталгаажуулсан байх.
Ємчлєх эрх нь баталгаажаагvй бол ямар ч их мєнгє хєрєнгє юу ч байлаа жинхэнэ утгаараа эдийн засгийн эргэлтэнд орж чадахгvй. Тэгэхээр vндсэндээ ємч биш гэсэн vг. Ємчлєх эрхийг нь хамгаалж чадвал нэг vг, нэг бодол ч тухайн хvний, тухайн нийгмийн ємч болж чадна гэсэн vг. Харин тэр л нэг vг, нэг санаа хєгжлийн хєдєлгєгч хvч, хурдасгуур болж чаддаг нь дэлхий нийтэд нэгэнт ил болжээ. Єнєєдєр эдийн засаг, нийгэм хэдий єндєр хєгжилд хvрэх тусмаа єєрийн баялгийг бодитой vнэлж оюун ухааныг, vгийг, санааг vнэлж эдийн засгийн эргэлтэнд оруулж чаддаг болох нь дэлхийд тэргvvлж буй эдийн засагтай орнуудын жишээнээс бэлээхэн харагдана.
Тєрийн vндсэн vvргийн нэг бол яах аргагvй иргэдийнхээ эдийн засгийн эрхийг хамгаалах, эдийн засаг нийгмийнхээ эрх зvйн орчныг бvрдvvлэх.
Харин Монголын тєр иргэдийнхээ ємчлєх эрхийг хамгаалах битгий хэл єєрєє зєрчиж ард иргэддээ хvний vндсэн эрхийг нь эдлvvлж чадахгvй байгаагаас эдийн засгийн сул хєгжил, монгол хvний, монгол оюуны vнэгvйдэл тахал мэт газар авч бидний нэрийн хуудас болоод байна.
Монгол хvний ханш яагаад уначихав. Яагаад гэвэл Монгол тєр Монгол хvнийхээ vнэ цэнийг хамгаалж, ємчлєх эрхийг нь баталгаажуулж чадахгvй байна.
Монголын тєр єнєєдєр ємчлєх эрхийн хамгийн эртний бvдvvлэг хэлбэрvvдийг дєнгєн данган хамгаалж ядаж буй. Тэдгээр дээр нь єнєєдрийн Монголын эдийн засаг, улс тєр, нийгмийн бvх анхаарал, ачаалал тєвлєрч байна. Тэдгээр зvйлс vнэтэй, тэдгээр ємчийг эзэмшигчид, бvтээгчид толгой дээгvvр, халаас тvнтгэр, царай тэнэгэр.
Монголд юу vнэтэй вэ? Машин унаа, мал мах, гурил будаа, алт зэс. Яагаад гэвэл эдгээрийн хулгайлахад хэцvv. Ємчлєх эрхийг нь хамгаалахад амархан. Аливаа зvйлийн vнэ цэнэ нь тухайн зvйлийг ємчлєх эрхийг хэрхэн хамгаалж чадсанаас хамаарна. Хэрвээ тухайн зvйлийн ємчлєх эрх ямар ч баталгаагvй бол тэр ємч жинхэнэ утгаараа эдийн засгийн эргэлтэнд орохгvй. Хэн ч хэзээ ч дээрэмдээд буюу хулгайлаад аваад явчих юманд хєрєнгє оруулалт хийдэг, хvч хєдєлмєр, ухаанаа зардаг тэнэг хаа ч байхгvй.
Зарим хvмvvс хэлдэг сайхан бvсгvй, сайн бєх илvv сайхан амьдарч болоод байхад оюуны хєдєлмєр эрхлэгчид гандсан хvрэмтэйгээ, багахан тэтгэвэртэйгээ насан зvгийг олж байна гэж.
Хариулт нь их энгийн сайхан бvсгvй, сайн бєх хоёрт єєрийн vнэт чанараа хамгаалахад хялбар бєгєєд боломжтой байгаа учраас тэд нар vнэтэй байна, сайхан амьдарч болж байна. Харин оюуны хєдєлмєр эрхэлдэг хvнд энэ нь тєвєгтэй байдаг. Хэрвээ нэг санаа олж гэмээ нь тvvнийгээ хэлэх тэр мєчид л тvvнийг нь сонссон хэн нэгэнд хулгайлах, дээрэмдэх бvрэн боломж гараад ирж байгаа юм. Яагаад гэвэл манайд тvvнийг хамгаалах тогтолцоо одоохондоо байхгvй л байна. Байгаа нь vvргээ гvйцэтгэж чадахгvй байна.
Уг нь цагаан суваргыг эгшиглvvлсэн газар бvрт Жанцанноровын оюуны ємч яваад байдаг. Харин нєхєр Жанцанноров тэнд нийтийн орон сууцандаа эхнэр хvvхдийн хамт даруухан амьдарч, хотын замд хямдхан япон машинтайгаа бєглєрч зогсоо. Энэ зуур тvvний сонсож буй радиогоор хэн нэгэн тvvний зохиосон Хайрлан дуулмаар байна гэдэг дууг хайртай хvндээ зориулж, хэн нэгэн зах дээр хуурцаганд хувилан зарж, бас хэн нэгэн vдэшлэгт дуулж, хэн нэгэн хоолны газартаа цагаан суваргын эгшигээр vйлчлvvлэгчиддээ хоолоо хачирлан зарж, эдгээр бvх хvмvvс халаасандаа мєнгє хийж байхад нєхєр Жанцанноровын халаасанд таван хормын дараа унаандаа хоол авч єгєх мєнгє байгаа эсэх нь эргэлзээтэй.
Ийм байхад хvмvvс оюунаа ажиллуулж яах юм бэ? Харин оюунаа ажиллуулахгvй юм бол бид хvний нэг санааг, нэг vгийг, оюун ухааныг тэрбум тэрбум доллараар vнэлдэг болсон дэлхийтэй яаж єрсєлдєх юм бэ? Ёстой л нэг горьдсоны гарз, голионы баас болно биз.
Єнєєдєр дэлхийд vнэлж байгаагаас шал эсрэг зvйлийг бид, манай нийгэм, тєр vнэлээд байгаа учраас бид хойшоо ухраад байгаа хэрэг. Тухайн нийгэм юуг vнэлнэ. Юуг хамгаална. Тvvнд нийгмийн оюуны нєєц дайчлагдана. Хvvхдvvд нь тийм болохыг хvснэ. Залуучууд нь тэр л салбарт хvчээ vзнэ. Vvнд нийгмийн сэтгэл зvйгээр тоглох дархан эрхийг ямарч хязгаарлалтгvй эдэлж буй єнєєгийн олон нийтийн хэвлэл мэдээллийн хэрэгслvvд бас буруутай. Єнєєдєр Монголд хэн алдартай вэ? Бєхчvvд, дуучид, алтны уурхайн эзэн, дарга нар, авилгалчид.
Та нар алдарт зохион бvтээгч, саятан тэр гуай гэж сонссон уу?
Томас Эдисон уу, єє тэр чинь Америк хvн, тэгээд л Америкчууд хvчирхэг байгаа юм.
Йоширо Накамацу юу тэр чинь Япон хvн, тэгээд л Япончууд бидэнд гvйцэгдэхгvй байгаа юм. Би Монгол хvн асуугаад байна шvv хvмvvс ээ. Хэхэ.
Єнєєдєр Монгол даяар оюуны ємчийн ил цагаан, хvлээн зєвшєєрєгдсєн хулгай дээрэм, хvчин хаа сайгvй. Тиймээс Монголын оюуны салбар vнэ хvндгvй оролцогчид цєєтэй. Ашиг багатай, нэр хvнд муутай.
Гэтэл оюуны салбартай єрсєлдєхvйц єєр бvтээмж єндєртэй салбар дэлхийд харин хаа ч байхгvй, байх ч боломжгvй нь туйлын vнэн шахуу.
Тэгэхээр Монголчууд бид, тєр, нийгэм, хувь хvн цємєєрєє оюуны ємчийн ємчлєх эрхийг хvндэтгэж, хамгаалах, бvртгэх тогтолцоогоо сайжруулж авахгvй бол бvгдээрээ Лениний заасан зам дээр нэг хэсэгтээ ухраад л байж дээ. Харин энэ асуудлаа цэгцлээд авбал дэлхийн зургаан тэрбум толгойноос биднийх юугаараа дутуу гэж, илvv л байж магадгvй. Хойноос нь нэхэж яваа хэдий ч хол саахалтын зайтай тvрvvлэхийг хэн байг гэхэв. Vнэтэй Монгол оюун, vнэтэй Монгол толгой, vнэтэй Монгол хvн маш олон болтугай!
П.Амармэнд
http://www.olloo.mn/modules.php?name=News&file=article&sid=89040
